Een kort fragment uit onze podcast met Kukuru ging de afgelopen weken viraal. Het werd duizenden keren bekeken, gedeeld en becommentarieerd. En eerlijk is eerlijk: we waren er zelf ook een beetje beduusd van. Want wat voor ons dagelijkse kost is, kwam voor veel mensen over als een losse, bijna grappige opmerking.
In een short ontbreekt natuurlijk altijd de context. Daarom hier een ruimere uitleg. Niet volledig, want het zenuwstelsel laat zich nooit in één nieuwsbrief vangen, maar wel een inkijkje in de diepere logica van dat ogenschijnlijk simpele fragment. Onderaan deze nieuwsbrief kun je de short bekijken, mocht je het gemist hebben.
Waarom juist chips?
Misschien herken je dit wel, na een lange werkdag, waarin je jezelf mogelijk hebt overvraagd, grijp je als in een automatisme naar chips. Of op het moment dat je eindelijk op de bank ploft, klaar om je favoriete serie te gaan kijken, wordt je naar dat bakje (of die zak) chips getrokken. Vaak volgt er meteen die zelfkritiek: Waarom doe ik dit nou?
Maar je lichaam is slimmer dan je denkt. Er zit een duidelijke logica achter dat verlangen. Je zenuwstelsel reageert namelijk niet alleen op wat je eet, maar vooral op het proces van eten: het kauwen, het kraken en het slikken.
Kauwen: ritme en voorspelbaarheid
Kauwen is niet zomaar mechanisch. Het ritme van je kaakspieren stuurt krachtige signalen naar je hersenstam. Het zijn voorspelbare, herhalende prikkels die je zenuwstelsel geruststellen: er is ritme, er is herhaling, je hoeft niet langer voortdurend te scannen op gevaar.
Kauwen activeert niet alleen je kaak, maar ook je tong en een netwerk van hersenzenuwen dat allemaal samenwerkt om te kunnen eten, proeven, voelen en slikken. Kauwen zet kortom een hele keten van zenuwbanen in beweging die direct met je overlevings- en rustsysteem verbonden zijn en speelt daarmee een belangrijke rol in regulatie.
We zijn gebouwd voor samen. Als dat ontbreekt, zoekt je systeem een andere weg.
Kraken: een wiegeliedje van binnenuit
Het knapperige geluid van chips of wortels activeert een minuscuul spiertje in je middenoor, dat via een hersenzenuw verbonden is met je regulatiesysteem. Dit spiertje stemt je oor af op veilige geluiden: de menselijke stem, zachte muziek, een wiegeliedje.
Daarom kalmeert een baby wanneer een ouder zingt: de voorspelbare klanken activeren ditzelfde mechanisme en geven het brein het signaal dat er veiligheid is. Bij chips gebeurt iets vergelijkbaars: het kraken is een akoestisch patroon dat je zenuwstelsel geruststelt.
Slikken: de vagale ontspanningsknop
Elke keer dat je slikt, doet je nervus vagus mee. Dat is de hersenzenuw die hartslag en ademhaling beïnvloedt, en je systeem richting de rest & digest-stand schakelt. Het is de biologische uitnodiging om te vertragen, te verteren en te herstellen.
Dat ritme zien we al vanaf de babytijd: voeden gaat altijd in een cyclus van zuigen, slikken, ademhalen – opnieuw en opnieuw. In die herhaling leert het zenuwstelsel veiligheid EN verbondheid. En precies diezelfde hersenzenuwen die betrokken zijn bij eten, spelen ook een rol in hoe we later contact maken: in onze stem, onze mimiek, ons vermogen om afgestemd te luisteren en te reageren.
De polyvagaaltheorie beschrijft dit als één geïntegreerd systeem. De zenuwen die ons helpen voedsel te ontvangen, helpen ons ook verbinding te ontvangen. Zo vormt het vroege voedingsritme niet alleen de basis van ons eetgedrag, maar ook van hoe we later nabijheid, contact en relatie ervaren.
De optelsom
Kauwen + kraken + slikken = drie lagen van geruststelling. Elke laag geeft vanuit zichzelf een signaal van veiligheid aan je zenuwstelsel, maar samen vormen ze een krachtig samenspel dat spanning helpt loslaten en je systeem richting rust brengt. Daarom kan een hand chips soms voelen als veel meer dan eten alleen. Alsof je lichaam eindelijk even diep mag uitademen, een moment van verlichting vindt en je zenuwstelsel zichzelf herinnert aan hoe ontspanning voelt.
Wat dit wél en níet betekent
Nee, chips vervangen geen ouderlijke geborgenheid. En nee, ze lossen geen trauma of stress op. Het effect is tijdelijk, dat wist je zelf ook al.
Maar het wél belangrijke inzicht is dit: jouw lichaam zoekt steeds weer naar manieren om spanning draaglijk te maken. Om te dealen met ontregeling en met een gevoel van eenzaamheid of disconnect. En als er geen mens beschikbaar is om je zenuwstelsel tot rust te wiegen, dan kiest je systeem soms voor eten. Niet omdat je dom of zwak bent, maar omdat je lijf intelligent is.
We zijn biologisch bedraad voor samen. Voor nabijheid en co-regulatie. Verbondenheid is geen luxe, het is een noodzaak. En als die wegvalt — door omstandigheden, trauma of omdat je niemand meer durft toe te laten — zoekt je lichaam alternatieve routes. Eten kan zo’n route zijn.
Daar hoef je je dus niet voor te schamen.
